Ngô Quyền sinh năm 898 tại làng Đường Lâm, huyện Ba Vì tỉnh Hà Tây, trưởng thành ở vùng Châu Ái (Thanh Hóa) và tuổi trẻ có nhiều gắn bó với vùng đất duyên hải cửa sông Đáy, sông Hồng.

Sinh ra và lớn lên trong những năm đất nước vươn lên mạnh mẽ khẳng định quyền tự chủ, giành và giữ nền độc lập dân tộc, Ngô Quyền sớm bộc lộ tài năng kiệt xuất và trở thành một vị tướng trẻ nổi tiếng, được nhân dân quý mến khâm phục.

Sau khi Ngô Quyền mất, các con cháu của ông không đủ uy tín và tài năng để duy trì chính quyền quân chủ tập trung đang còn trong thời kỳ trứng nước. Vùng hạ lưu sông Hồng khi đó chịu sự chi phối của sứ quân Trần Lãm. Đất Nam Định dần trở thành nơi hội tụ và đối đầu quyết liệt của hào khí bốn phương. Đinh Bộ Lĩnh – người anh hùng “tài năng sáng suốt hơn người, dũng cảm mưu lược nhất đời”, tự nhận về mình sứ mệnh thiêng liêng dẹp loạn, thống nhất đất nước – không thể không tìm về vùng đất duyên hải cửa sông này.

Các sách Thiên hạ bản đồ và Hồng Đức bản đồ đều đánh dấu vị trí của huyện Giao Thủy nằm ngay bên bờ con sông lớn, phía trên là ngã ba Vàng và huyện Thượng Nguyên, phía dưới là phủ Thiên Trường. Căn cứ vào các tấm bản đồ nàu mà suy xét thì đến cuối thế kỷ XV, huyện Giao Thủy vẫn còn nằm ở khu vực huyện Nam Trực hiện nay.

Lê Hoàn không phải người Nam Định, nhưng lại gắn bó với Nam Định từ rất sớm, lập được nhiều chiến công và được vua Đinh đặc biệt tin dùng. Nhiệm vụ chủ yếu của Lê Hoàn là giúp vua Đinh xây dựng đội quân 10 đạo. Đến khi Đinh Tiên Hoàng bị sát hại, con còn nhỏ. Trước nguy cơ tiến công xâm lược của nhà Tống, Thái hậu Dương Vân Nga và các triều thần đã suy tôn Lê Hoàn lên ngôi Hoàng đế, đảm lãnh sự nghiệp tổ chức cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Huy động lương thảo phục vụ cho chiến trường là một nhiệm vụ đặc biệt cần kíp. Dương Thái hậu đã nhận với Lê Hoàn đứng ra đảm trách công việc này và địa bàn vận động chính là vùng đất Nam Định.

Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Tiền Lê cuối cùng đã kết thúc thắng lợi oanh liệt bằng trận quyết chiến trên sông Bạch Đằng. Đại thắng Bạch Đằng mùa xuân năm 981 là chiến công thần kỳ của dân tộc Việt Nam ta, trong đó có sự đóng góp xứng đáng của người dân Nam Định.

Sau chiến thắng, người dân vùng đất Nam Định lại tiếp tục cầy ruộng, đánh bắt cá và làm muối, dân Vỵ Khê tiếp tục vườn hoa, dân xứ La Xuyên đến sửa sang thành quách và cung điện./.